RIMA

PEMBAGIAN RIMA ATAU PERSAJAKAN



RIMA


BUNYINYA :

1. Rima mutlak
2. rima serupa
3. rima sempurna
4. rima paruh
5. rima terbuka
6. rima tertutup
7. rima
8. aliterasi
9. rima asonansi
10. rima disonabsi


LETAKNYA DALAM LARIK – LARIK :

1. Rima awal
2. Rima tengah
3. Rima akhir
4. Rima tegak
5. Rima datar
6. rima sejajar


LETAKNYA DI AKHIR BAIT :

1. Rima sama
2. Rima kembar
3. Rima paut
4. Rima silang
5. Rima patah
6. Rima merdeka

Rima ialah perulangan bunyi yang sama dalam suatu puisi. Rima dibedakan menjadi tiga bagian, yaitu :


1. Menurut bunyinya, dibagi menjadi :

a. Rima mutlak
Ialah rima yang memperlihatkan adanya persamaan bunyi pada seluruh kata.
Contoh : dua – dua
Indah – indah
Lusa – lusa
b. Rima serupa
Ialah rima ripa
c. Rima sempurna (penuh)
Ialah rima dengan kata – kata yang berirama hanya seluruh bunyi suku akhir, misalya :
• Saji – puji
• muram – suram
• lawan – kawan
• sayang – melayang
• kuning – bening
d. Rima paruh ( tak sempurna )
Ialah rima dengan bunyi – bunyi yang sama terletak pada sebagian suku akhir saja, Misanya :
• Lelah – susah
• Mana – kita
• Pagi – sepi
• Salak – katak
e. Rima terbuka
Ialah rima dengan kata – kata yang berirama jatuh pada suku akhir yang bersuku terbuka, yakni berakhir dengan vocal yang sama, misalnya :
• Buka – luka
• Hati – mati
• Batu – takut
• Kue – Satu
f. Rima tertutup
Ialah rima dengan kata – kata yang berirama jatuh pada suku akhir yang bersuku tertutup, yakni berakhiran dengan konsonan yang sama, misalnya :
• Hilang – malang
• Susut – takut
g. Rima aliterasi
Ialah rima dengan kata kata yang berirama hanya bunyi – bunyi awal pada tiap – tiap kata yang sebaris , maupun pada baris – baris yang berlainan, misalnya :
• Bukan beta bijak berperi
• Aku anak asuhan ayah
h. Rima asonansi
Ialah rima dengan kata – kata yang berirama hanya terletak pada bunyi – bunyi vokalnya, misalnya :
• Keburukan – kedudukan
• Titah – indah
i. Rima disonansi
Ialah rima yang memperlihatkan adanya kerangka vocal yang berlawanan, misalnya :
• Kisah – kasih
• Pura – paru
• Pula – palu


2. Menurut letak dalam larik, dibagi menjadi :

a. Rima awal
Ialah rima yang terletak diawal barus setiap bait, misalnya :
• Darimana datangnya lintah
• Dari sawah turun ke kali
• Darimana datangnya cinta
• Dari mata turun ke hati
b. Rima tengah
Ialah rima yang terdapat pada tengah baris / larik, misalnya :
• Bukan beta budak berperi
• Pandai mengubah madahan syair
• Bukan beta budak negeri
• Musti menurut undangan mair
c. Rima akhir
Ialah rima dengan kata-kata yang berirama terletak diakhir setiap baris, misalnya :
• Burung nuri burung dara
Terbang kesisi taman kayangan
Cobalah cari wahai saudara
Makin diisi makin ringan
d. Rima tegak
Ialah rima dengan kata-kata yang berirama terdapat pada larik-larik yang berlainan, misalnya :
• Kejahatan diri disembunyikan
Kebajikan diri didiamkan
• Kejahatan orang dihinakan
Kebajikan orang dilupakan
e. Rima datar
Ialah rima dengan kata-kata yang berirama terdapat dalam larik yang sama, misalnya :
• Air mengalir menghilir sungai
• Akal ajar awak amal
• Harta hanya hiasan hidup


f. Rima sejajar
Ialah rima dengan sepatah kata dipakai berulang-ulang dalam kalimat / baris yang beruntun, misalnya :
• Berat sama dipikul
Ringan sama dijinjing
Terapung sama hanyut
Terendam sama basah


3. Menurut letaknya diakhir bait, dibagi menjadi :

a. Rima sama ( rima rangkai )
Ialah rima yang memperlihatkan adanya persamaan bunyi beberapa suku kata, misalnya :
• Keindahan – kepindahan
• Kekayaan - kejayaan
b. Rima kembar
Ialah rima yang polanya dapat dirumuskan menjadi aa bb, misalnya :
• Sedikitpun matamu tak bergeling ( a )
Memandang ibumu sedikit berguling ( a )
Air matamu tak bercucuran ( b )
Tinggalkan ibumu tak penghiburan ( b )
c. Rima paut
Ialah rima dengan pola baris pertama berirama dengan baris terakhir, sedangkan baris yang lainnya juga berirama sama, misalnya :
• Bersabung kilat diujung langit ( a )
Bermuruh guruh berjawab - jawab ( b )
Bertangkai hujan dicurah awan ( b )
Mengabut sabut bagai dibangkit ( a )
d. Rima silang
Ialah rima yang polanya dapat dirumuskan menjadi abab, misalnya :
• Bunga dikarang didalam kebun ( a )
Kebun permainan raja indah ( b )
Saya tidak tahu berpantun ( a )
Mohonkan ampun barang yang salah ( b )
e. Rima patah
Ialah rima dengan salah satu kata tifak mengikuti rima larik yang lainnya, misalnya :
• Seperti wajah merah membara ( a )
Dalam bakaran api nyala ( a )
Biar jiwaku harus terlebur ( b )
Dalam kobaran nyal raya ( a )
f. Rima merdeka
Ialah rima bebas, rima yang tidak mengikuti kaidah – kaidah yang sudah ada, bebas rimanya, tidak berirama.